Fjordnamnet Skjomen, som i flg. gode informantar blir uttalt med 2-stavings tonelag, heng etter vanleg oppfatning saman med elvenamnet Skjoma, uttalt med same tonelag, jf. Norsk Stadnamnleksikon. At elvenamnet derimot blir uttalt med tonelag 1 i sjølve Skjomdalen meiner eg det knapt er tvil m. Ute i fjorden ligg Skjomnes-gardane, inst ligg Skjombotn og Skjomdalen: "Inst" vil då seie at vi held sidearmen Sør-Skjomen utanfor, det namnet er tydeleg sekundært. Lat det også vere sagt: Det er språkleg ganske hjelpelaust å kalle brua ytst i fjorden for «Skjomenbrua» i staden for Skjombrua.
Dersom elvenamnet er det primære, må vi leite etter det som er særmerkt for vassdraget: Den overflatiske likskapen med verbet å sjoe (om elvesus m.m.) kjem til kort, så gjer òg mitt tidlegare forsøk på tolking i Håløygminne 1991. På den andre sida, Skjoma var høgmælt når ho skredde med bulder og brak: reiv isen, men lydmalande ord som høver er ikkje funne. I staden aner vi kan hende eit røringspunkt mellom Skievvá, det samiske namnet på Skjomen, og nordsam. skiev'vái, giev'vái "skvetten, nervøs"? Jfr. gievvot (gievvut) "være ellevill av glede eller sinne", "rase" (K. Nielsen), lik lulesam. gievvot.
Sophus Bugge tenkte seg at det norske fjordnamnet kunne henge saman med verbet skjoma «blinke, glimte» (Aasen), men kva med elvenamnet då? Same kva for eitt av dei to vi oppfattar som det primære (at elvenamn er dei eldste har vore gjengs syn), blir spørsmålet: Kva fjord eller elv glitrar og skin ikkje når sola slepp til? Lyset må visst bli uvanleg skarpt før noko så "innlysande" kjem til uttrykk i namnebruken. Dessutan er det no vanskeleg å forstå at den innestengde Skjomen med Skjoma skulle utmerke seg med omsyn til sollys.
Temmeleg tidleg vart eg klar over at namnet Skjomen også finst i Lødingen, i utmarka til garden Våge (Våje): På søre sida av Laksvatnet, under høgare fjell, skyt det fram ein rundvoren og låg bakke med ei myrgjote heilt opptil: Ho er på motsette sida avgrensa av ein rabb. Heile området, dvs. myr-gjota avgrensa slik som nemnt, heiter (i) Skjomen med tonelag 2 her òg.
At også ei myr bli kalla Skjomen, inneber at namnet ikkje kan gå på rørsler av noko slag, ei heller på lydfenomen eller noko som skin! Men vi er no så heldige at vi kan gå inn på Statkart sine fargebilete av lokalitetane, og desse viser eit fellestrekk: Skjoma sin os i botnen av Skjomen breier seg utover og syner eit grumsut grøngrått fargemønster, uavlateleg skiftande mellom lyst og mørkt. Myra Skjomen oppviser for sin del ei rekke variantar av gulbrune og gråleg-grøne fargevalørar, og gorrdike utgjer dei aller mørkaste innslaga.
At fjordnamnet isolert kunne ha med eit slags lysskin å gjere, var i og for seg tenkeleg, merk skjom n "ujamt, flakkande lys" og skjoma v "glimte, skimte", "få fram ein skiftande ljoske" ( NO 9: 1579), men ser vi fjordbotnen og myra under eitt, harmonerer tolkinga langt betre med skjomut adj "skjoldut", "med store, mørke flekker med same let som botnen, men litt mørkare", eller kort og godt "ujamt leta" (Karlsøy, Andenes, Lofoten o.fl. st,.) Jamfør at færøysk skjómutur vil seie droplut, småflekkut (om kyr og sauer).
Eg sat elles ei lang stund og fall i stavar over ein nærliggande glose i "Norsk ordbok", nemleg skjomlut "urein, misfarga". Det siste verka kjent men forma hadde noko ukjent ved seg, heilt til eg forstod at skjomlut berre er ein variant av skjomsut (sjomsåt). Det høyrde eg i min oppvekst på Bø i Bjørnskinn ofte og i akkurat same tyding.
